دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی کاشان

تعریف بیماری سالک:

• یک بیماری انگلی  و مشترک انسان و حیوان است .
• یک بیماری پوستی است که در اثر گزش پشه خاکی ماده و انتقال انگل سالک ایجاد و اغلب به شکل یک زخم دیده می شود.
• این زخم بیشتر در نواحی باز بدن که لباس روی آنرا نمی پوشاند ایجاد می گردد مثل دست ها ،پاها،صورت ، سر و گردن. ( بیماری خاص نقاط باز بدن از جمله صورت ، دستها و پاها است).
• در واقع گزش و زخم بیشتردر جاهائی دیده  می شود که در دسترس پشه خاکی قرار دارد.
• یکبیماریعفونی پوستی بدون درد و تب است که ضایعه آن حدوددوماه تایک سال طول میکشد و سپس بهبود می یابدو جای زخم بر جای می گذارد. این بیماری بومی شهرستان کاشان و آران وبیدگل میباشد.

راههای انتقال سالک جلدی:

زمانی که پشه های خاکی در لانه جوندگان قرار می گیرند در هنگام خونخواری از جوندگان به انگل لیشمانیا آلوده می گردند و زمانی که انسان در مجاورت این پشه ها مورد گزش قرار بگیرد انگل لیشمانیا به بدن انسان منتقل می شود و بعداز طی دوره ی کمون در محل گزش زخم سالک ایجاد می شود.

فصل گزش در کاشان و آران و بیدگل از فروردین تا آبان ماه می باشد.

زمان گزش از غروب آفتاب تا صبح روز بعد می باشد.

مشخصات پشه خاکی ناقل سالک:  

• رنگ : خاکستری
• ارتفاع پرواز : حداکثر2متر( بصورت پرشهای یک متری تا 5 طبقه )
• طول پرواز : 300متر.
• از توری های با قطر بیش از یک میلی متر عبور می کند.
• هنگام نشستن بالهایش رابه شکل عدد7 باز نگه می دارد .
• به سموم حشره کش معمولی حساس است
• فقط پشه های خاکی در انتقالسالکنقش دارند

محلهای زندگی پشه خاکی :

شکافهای عمیق دیوارها،اماکن متروکه، مخروبه، اصطبلها.

در طول روز درپناهگاهای گرم ،تاریک و مرطوب،

اطراف توده های زباله ، کود های حیوانی ،لا نه جوندگان ،پشت اشیاء ثابت منزل مانند کمد و قاب عکس استراحت نموده  و در ساعت  اولیه  شب شروع به فعالیت خونخواری و تغذیه می نمایند

راه های پیشگیری از بیماری:

1- رعایت اصول حفاظت فردی و ممانعت از تماس پشه با بدن انسان

2- مجزا بودن محل زندگی انسان از دام و رعایت فاصله مناسب در این خصوص

3- استفاده از مواد دور کننده پشه هنگام استراحت وخواب در مناطق آلودهبویژه توسط سربازان ،نگهبانان و کشاورزان هنگام غروب و نیمه شب.(استفاده ازاین مواد هم توسط بیماران و هم توسط افراد سالم ضروری است)

4- استفاده از توری و پشه بند مناسب (ریز سوراخ)توسط افراد سالم در مناطق آلوده بویژه از نوع آغشته به سم دلتا مترین و حتی لباسهای آغشته به سم دلتا مترین توسط سربازان ،نگهبانان و کشاورزان

5- استفاده از لباسهای آستین بلند و تا حد امکان ضخیم و نیز عدم استفاده از شلوارک

6- مراقبت و درمان زخم (ممانعت از تماس پشه بازخم بیمار بوسیله با پارچه تمیز ، مواد دور کننده یا پانسمان ویا پوشاندن زخم در طول استراحت فرد به منظور جلوگیری از آلوده شدن پشه خاکی های جدید وانتشار بیماریو انتقالبه دیگران)

7- حتی الامکان  اجتناب از رفتن به مناطق آلوده بخصوص بعد از غروب آفتاب

8- حتی الامکان  اجتناب از حضور در خارج از منزل درمناطق آلوده بخصوص بعد از غروب آفتاب (کنترل کودکان جهت بازی در مکانهای آلوده در ساعات عصر و غروب آفتاب و رعایت احتیاط در موقع کشاورزی در ساعات خاصی از روز )

9- دفع بهداشتی زباله، فاضلاب و کودهای حیوانی جهت جلوگیری از مساعد شدن محیط برای زندگی پشه خاکی و سایر حیوانات

اهمیت پیشگیری از بیماری سالک پوستی:

1- مسئله زیبائی خصوصا“در صورت ( و بخصوص در دختران وبانوان جوان ) .

2- ایجاد  عفونت ثانویه

3- طولانی بودن طول دوره درمان

4- مشکل عوارض داروئی

5- هزینه درمان ( دارو ، تزریق ، عفونتهای احتمالی و....)

6- اثرات اجتماعی ، روحی و روانی برای بیمار مبتلا

7- نداشتن واکسن جهت پیشگیری از بیماری

نحوه درمان:

• ضد عفونی و پانسمان زخم جهت جلوگیری از عفونت ثانویه
• استفاده از پماد های موضعی تجویز شده توسط پزشکان
• تزریق امپول گلوکانتیم طبق نظر پزشک
• کرایو تراپی زیر نظر پزشک دوره دیده